Program

TORUŃ, 18-19 WRZEŚNIA 2015

MIEJSCE OBRAD: SALA IM. LUDWIKA KOLANKOWSKIEGO (307)

COLLEGIUM MAIUS, ul. FOSA STAROMIEJSKA 3

OTWARCIE KONFERECJI

PIĄTEK, 18 WRZEŚNIA, 16.00

Część I

16.15 – 17.15

Antoni Smuszkiewicz

Science fiction wśród odmian polskiej fantastyki współczesnej

Dariusz Brzostek

Utopia – prognoza – diagnoza? Najnowsza science fiction wobec wiedzy potocznej i naukowej

Maciej Parowski

Ślepy snajper, czyli co selekcjoner może zrobić prekursorom

PRZERWA

17.15 – 17.30

Część II

17.30 – 18.30

Łukasz Książyk

„Trylogia księżycowa” Jerzego Żuławskiego w oczach historyków literatury

Jerzy Szeja

Fantastyczna realność. Fantomatyka Stanisława Lema a współczesność

Adam Mazurkiewicz

Czyżby cień wielkiej góry? O (nie)obecności dorobku Stanisława Lema w polskiej fantastyce ostatnich lat

DYSKUSJA

UROCZYSTA KOLACJA

19.30

SOBOTA, 19 WRZEŚNIA, 10.00

Część I

10 – 11.45

Dorota Guttfeld 

Twórczość Lema: obecność i percepcja wśród fanów fantastyki 

Paulina Abriszewska

Fantastyka w ujęciu teoretycznym Stanisława Lema. Rewizje

Iwona Grodź

„Solaris” Stanisława Lema - perspektywa filmoznawcza

Wojciech Kajtoch

Refleksje nad „Dyktandami” Stanisława Lema

Iwona Pięta
Intertekstualny dyskurs z Lemem w prozie Jacka Dukaja

DYSKUSJA

PRZERWA

11.45 – 12

Część II

12 – 13

Cezary Zbierzchowski

Science fiction jako lęk przed ewolucją

Edyta Izabela Rudolf
Światopogląd naukowy Janusza A. Zajdla

Piotr Stasiewicz 
Fantastyka i popkultura. Przypadek Jakuba Ćwieka

Rafał Kochanowicz

Tradycja, metafizyka i karnawał w twórczości Marka Oramusa

DYSKUSJA

PRZERWA OBIADOWA

14.15 – 15.15

Część III

15.30 – 16.30

Mariusz Maciej Leś

Naukowa fantastyka Wawrzyńca Podrzuckiego

Monika Brzóstowicz-Klajn

Cykl o Smoczogórach Wita Szostaka: między polską tradycją a Tolkienowskimi inspiracjami

Maciej Wróblewski

„Mniejsza” fantastyka – słowo o współczesnej fantastyce dla dzieci

DYSKUSJA

PRZERWA

16.30 – 16.45

Wspomnienie o Jerzym Żuławskim w stulecie Jego śmierci  

Agnieszka Żuławska-Umeda

UROCZYSTE WRĘCZENIE NAGRODY LITERACKIEJ IM. JERZEGO ŻUŁAWSKIEGO

LAUDACJA

Sala im. Ludwika Kolankowskiego, Collegium Maius, 19 września, godz. 17

  _______________________

LISTA UCZESTNIKÓW, KTÓRZY POTWIERDZILI SWÓJ AKTYWNY UDZIAŁ

• prof. dr hab. Antoni Smuszkiewicz
• dr hab. Dariusz Brzostek
• dr Dorota Guttfeld
• dr Mariusz Maciej Leś
• dr Adam Mazurkiewicz
• dr Edyta Izabela Rudolf
• dr Jerzy Szeja
• dr hab. Maciej Wróblewski
• red. Maciej Parowski
• Cezary Zbierzchowski (pisarz)
• dr hab. Wojciech Kajtoch
• dr Łukasz Książyk
• dr Iwona Pięta
• dr hab. Monika Brzóstowicz-Klajn 
• dr Piotr Stasiewicz
• dr Paulina Abriszewska
• dr Iwona Grodź
• dr hab. Rafał Kochanowicz

________________________

NADESŁANE TYTUŁY I STRESZCZENIA REFERATÓW

(w kolejności ich otrzymywania)


Maciej Parowski

Ślepy snajper, czyli co selekcjoner może zrobić prekursorom

Jakie mogą być (i faktycznie były) powody odrzucenia tekstów literackich, które później okazały się istotne, a eliminator do dziś czuje ciężar pomyłki. Nostalgiczne refleksje redaktora o sobie i innych.

Cezary Zbierzchowski

Science fiction jako lęk przed ewolucją

SF - pomimo warstwy związanej z futurologią - jest sztuką konserwatywną ideowo (także warsztatowo). Ideowo w dobrym znaczeniu - mianowicie pielęgnującą humanizm, starającą się ratować tradycyjnie rozumiane człowieczeństwo i role społeczne. Głównie jednak chciałbym zwrócić uwagę na pewien paradoks, który od lat obserwuję w tekstach SF, a także w swoim własnym pisarstwie. Mianowicie, pociąg do opisywania przyszłości, do ekstrapolowania trendów w życiu społecznym i snucia wizji alternatywnych, przemieszany jest z wyraźnym lękiem przed zmianą, z obawą nie tylko przed rewolucyjnymi tąpnięciami, takimi jak wojna czy epidemia, ale również przed zwykłym rozwojem technologicznym, powolnym traceniem odrębności kulturowej i wolności. Paradoks ten najmocniej widać chyba w utworach apo- i postapokaliptycznych oraz w cyberpunku, ale moim zdaniem nie ma właściwie optymistycznej literatury SF. Co sprawia, że nawet kiedy wszystko wydaje się dobre i uporządkowane, od razu wiemy, że ten mdły obraz kryje pod spodem fałsz i niebezpieczeństwo?

Wojciech Kajtoch

Refleksje nad „Dyktandami” Stanisława Lema

Jak Stanisław Lem, amator groteski słowotwórczej, kreował groteskowy komizm musząc posługiwać się językiem standardowym i co przy tej okazji kontestował.

Adam Mazurkiewicz

Czyżby cień wielkiej góry? O (nie)obecności dorobku Stanisława Lema w polskiej fantastyce ostatnich lat

Stanisław Lem to pisarz, którego pozycja artystyczna wciąż jest niepodważalna. Świadczy o tym nie tylko zgodna opinia literaturoznawców, ale też fakt, iż dorobek prozatorski i myślowy tego pisarza nadal pozostaje obiektem fascynacji kolejnych pokoleń badaczy, sytuujących go w rozmaitych kulturowych i cywilizacyjnych kontekstach. Co istotne, w można zaobserwować przy tym znaczące przesunięcie akcentów uwagi z dorobku pisarskiego na filozoficzny. Jeśli bowiem nawet badacze przywołują utwory literackie, czynią to pretekstowo, aby za ich pośrednictwem rekonstruować Lemowski system filozoficzny, w centrum zainteresowania stawiając kwestie związane z przemianami kulturowymi i cywilizacyjnymi.

Paradoksalnie - niejako „na przekór” owej, akcentowanej przez naukowców, rangi twórczości Lema i jej obecności na czytelniczej giełdzie - pozostaje ona w szczególnej sytuacji z perspektywy artystycznej recepcji. Lektura rodzimej literatury fantastycznonaukowej nie pozwala bowiem zauważyć znaczącego wpływu twórcy na młodsze pokolenia. Zarazem jednak owa nieobecność pozostaje znacząca tym bardziej, że wiele pomysłów, po które sięgają twórcy współczesnego nurtu hard science fiction, zdaje się inspirowana namysłem Lema nad  problematyką cywilizacyjną. Jednakże uważna obserwacja wydarzeń kulturalnych ostatnich lat uzmysławia, iż Lem pojawia się w różnych, niekiedy zgoła nieoczekiwanych kontekstach: m.in. dramacie, piosence popularnej, muzyce elektronicznej, doodlu.

Edyta Izabela Rudolf
Światopogląd naukowy Janusza A. Zajdla
Janusza Zajdla postrzega się przede wszystkim najpierw jako pisarza, a następnie znawcę/badacza systemów społecznych. O ile w przypadku Jerzego Żuławskiego i Stanisława Lema dość często podnoszono temat roli nauki i naukowców, o tyle w przypadku Zajdla zagadnienie to schodziło na plan dalszy. Tymczasem zapomina się, iż był to człowiek nauki – fizyk, badacz, nauczyciel. Przedmiotem refleksji będzie zatem próba określenia źródeł, mających wpływ na kształtowanie się wizji nauki u Zajdla. Równie intrygującym problemem wydają się być relacje zachodzące pomiędzy nauką a człowiekiem.

Łukasz Książyk

„Trylogia księżycowa” Jerzego Żuławskiego w oczach historyków literatury

Referat będzie próbą odpowiedzi na pytanie, jak historycy literatury postrzegają fantastykę naukową Jerzego Żuławskiego. Czy skłonni są widzieć w autorze „Trylogii księżycowej” nestora polskiej fantastyki, czy też wyrastające ze świadomości modernistycznej przełomu XIX i XX wieku dzieło Żuławskiego skłania ich do podejmowania innych tropów interpretacyjnych i sytuowania „księżycowej” prozy autora „Erosa i Psyche” poza kontekstem literatury science-fiction.

Mariusz Maciej Leś

Naukowa fantastyka Wawrzyńca Podrzuckiego

Wystąpienie będzie analizą kontynuacji modelu „hard” science fiction w trylogii Yggdrasill. Odwołam się też do autorskiej świadomości autora, który wprost odnosił się do twórczości Stanisława Lema.

Iwona Pięta
Intertekstualny dyskurs z Lemem w prozie Jacka Dukaja
Tematem wystąpienia będą zarówno zbieżności i podobieństwa dotyczące wątków i motywów tematycznych, jak rozwiązania formalne i bezpośrednie nawiązania łączące twórczość obu pisarzy.

Antoni Smuszkiewicz

Science fiction wśród odmian polskiej fantastyki współczesnej

Tematem wystąpienia będzie panoramiczne spojrzenie na różne odmiany polskiej fantastyki w ostatnich trzydziestu latach. Chciałbym zastanowić się, jakie nastąpiły zmiany w tym okresie, jakie odmiany fantastyki zyskują sobie większą lub mniejszą popularność w różnych fazach rozwoju tego rodzaju kreacji świata przedstawionego i ewentualnie jakie są prawdopodobne przyczyny zachodzących zmian w zakresie poetyki, tematyki i podejmowanej problematyki. Jak dominująca jeszcze w latach osiemdziesiątych science fiction sytuuje się później wśród innych odmian współczesnej fantastyki, a zwłaszcza wobec ekspansywnej fantasy. Czy można z pewnym prawdopodobieństwem określić, w jakim kierunku zmierza szeroko rozumiana ewolucja polskiej fantastyki?

Monika Brzóstowicz-Klajn

Cykl o Smoczogórach Wita Szostaka: między polską tradycją a Tolkienowskimi inspiracjami

Referat ma przedstawiać ciekawy przykład swobodnej i twórczej inspiracji motywami zaczerpniętymi z twórczości J. R. R. Tolkiena. Nie chodzi o poszukiwanie wpływów czy powierzchowne naśladownictwo. Wit Szostak umiejętnie i przekonująco łączy w kreacji fantastycznego świata Smoczogór niektóre rozwiązania autora Hobbita z kulturą naszego Podhala, fascynacją muzyką i sztuką tego regionu oraz filozoficzną postawą. Patronuje mu również tradycja młodopolskiej literatury, a cały jego cykl ma swój odrębny charakter na tle najnowszej polskiej fantasy. Celem referatu jest pokazanie, w jaki sposób Szostak konstruuje swój cykl, na czym polega twórcze wykorzystanie wspomnianych wzorców, czy wszystko w tym projekcie wyszło i jak konwencja fantasy przetwarza obraz kultury góralskiej. Słowem: na ile nasi górale mogą być jak hobbici?

Piotr Stasiewicz 
Fantastyka i popkultura. Przypadek Jakuba Ćwieka

W swoim wystąpieniu chciałbym scharakteryzować twórczość tego niezwykle popularnego ostatnio pisarza, w tym szczególnie cykle o Lokim i Chłopcach, w kontekście kontrowersyjnej sprawy, jaką jest uwikłane w postmodernizm światotwórstwo we współczesnej fantastyce. W swoich rozważaniach zamierzam skonfrontować twórczość Ćwieka z kilkoma, niejednokrotnie wykluczającymi się, teoriami współczesnej fantastyki (m. in. Briana McHale'a, Dominiki Oramus), które w różny sposób naświetlają kwestię związków między popkulturą a strategią tworzenia fantastycznych światów.

Paulina Abriszewska

Fantastyka w ujęciu teoretycznym Stanisława Lema. Rewizje

Wystąpienie będzie próbą odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób Lem jest / powinien być obecny w dyskursie teoretycznym i jakie problemy przez niego podnoszone należałoby ponownie rozważyć. Rewizyjny element dotyczy zderzenia teoretycznych ustaleń Lema z różnymi zjawiskami we współczesnej, światowej literaturze fantastycznej.

Jerzy Szeja

Fantastyczna realność. Fantomatyka Stanisława Lema a współczesność

Jak przewidywania Lema w zakresie tworzenia fantastycznej (bo sztucznej) rzeczywistości odbiły się na innych tekstach kultury, a jak zaczynają się realizować w dzisiejszych technologiach.

Dorota Guttfeld 

Twórczość Lema: obecność i percepcja wśród fanów fantastyki 

Referat oparty będzie na badaniach ankietowych prowadzonych wśród polskich fanów fantastyki: badaniu Fantastyczni 2012, (przeprowadzonym wiosną 2012 na ponad 1000 czytelnikach literatury fantastycznej biorących udział w Ogólnopolskim Festiwalu Miłośników Fantastyki Pyrkon i powiązanym z nim badaniu w Internecie) oraz badaniu uczestników warszawskich Dni Nauki i powiązanego z nimi konwentu Avangarda 2015. Badania odpowiedzą na pytania dotyczące obecności twórczości Lema w świadomości miłośników fantastyki i członków współczesnego fandomu, uwarunkowań demograficznych, możliwych korelacji z innymi rodzajami aktywności fanowskich oraz preferencji odnośnie innych autorów i rodzajów literatury fantastycznej.

Iwona Grodź

„Solaris” Stanisława Lema - perspektywa filmoznawcza

Tematem referatu będzie filmowa adaptacja powieści Stanisław Lema „Solaris” autorstwa A. Tarkowskiego z 1972 roku. Nacisk położony zostanie na trzy kwestie:

- gatunkowe przyporządkowanie filmu: dramat, science fiction (perspektywa genealogiczna);

- korespondencje filmu z innymi sztukami: tekst literacki (perspektywa komparatystyczna);

- artysta w filmie: pisarz a reżyser (perspektywa komunikacyjna).

Dariusz Brzostek

Utopia – prognoza – diagnoza? Najnowsza science fiction wobec wiedzy potocznej i naukowej

W swoim wystąpieniu chciałbym przyjrzeć się nieco bliżej – w sposób możliwie analityczny – realistycznemu komponentowi najnowszej literatury fantastycznonaukowej w obliczu dość rozpowszechnionego przekonania, że „rzeczywistość dogoniła science fiction” lub też „przyszłość już była”. Zajmować mnie będą diagnozy i prognozy dotyczące praktyk życia codziennego, struktury społecznej, geopolityki oraz rozwoju nauki i techniki zwarte w fantastyce najnowszej – w kontekście wiedzy potocznej, lokalnej oraz świadomie wybieranej przez niektóre grupy nie-wiedzy.

_________________________

Materiały pokonferencyjne zostaną opublikowane przez Wydawnictwo Naukowe UMK w Toruniu.